Szukasz Porady?
Stała obsługa firm
Kancelaria w galerii
Kontrola spółki przez wspólnika.
Jednym z praw korporacyjnych przysługujących wspólnikowi w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, wynikających ex lege z art. 212 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) jest prawo indywidualnej kontroli spółki. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 30 stycznia 2004r. (sygn. akt II SA 4228/2003), „wspólnik spółki może żądać danych dotyczących tej spółki wyłącznie na podstawie k.s.h., a nie na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej”.
Na wstępie należy wskazać, że Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 14 stycznia 2014r., (sygn. akt V Aca 367/2013) podkreślił, że prawo kontroli osobistej spółki przez wspólnika, jest jego uprawnieniem które mu przysługuje z mocy prawa. Co więcej, stanowi to prawo osobiste wspólnika i jest niezależne od wielkości posiadanego udziału w kapitale zakładowym.
W celu realizacji tego uprawnienia, „wspólnik sam lub z upoważnioną przez siebie osobą może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans dla swego użytku lub żądać wyjaśnień od zarządu”. Z powyższego wynika, że prawo indywidualnej kontroli może być wykonywane albo osobiście przez wspólnika, albo przez wspólnika wraz z upoważnioną przez siebie osobą. Tym samym, nie ma możliwości, żeby prawo wspólnika do kontroli spółki zostało wykonane tylko przez osobę upoważnioną przez wspólnika, ale bez jego osobistego uczestnictwa.
Prawo indywidualnej kontroli spółki przez wspólnika może zostać ograniczone lub wyłączone w przypadku powołania w spółce rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej (art. 213 §3 k.s.h.). Wiąże się to z tym, że poprzez powołane organy wspólnicy sprawują kontrolę niejako pośrednio, a ich indywidualne prawo do kontroli może zostać ograniczone lub wyłączone umową spółki. Tym samym, gdy w spółce nie ustanowiono wyżej wymienionych organów, prawo indywidualnej kontroli obowiązuje zawsze. Zgodnie z poglądami doktryny (tak: A. Kidyba, A. Szumański) oraz orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok z 13 czerwca 2013r., sygn. akt IV CSK 694/2012, podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 12 grudnia 2013r., sygn. akt I ACa 774/2013), umowa spółki polegająca na wpisaniu do niej wyłączenia albo ograniczenia prawa wszystkich wspólników do kontroli wymaga zgody każdego wspólnika, ponieważ stanowi to uszczuplenie praw udziałowych.
Zakres kontroli jest bardzo szeroki. Zgodnie z art. 212 k.s.h. wspólnik ma prawo „przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans dla swego użytku lub żądać wyjaśnień od zarządu”. Zarząd nie może odmówić udzielenia wyjaśnień na żądanie wspólnika zasłaniając się tajemnicą przedsiębiorstwa.
Wyjątkiem od uprawnienia wspólnika do indywidualnej kontroli spółki, jest sytuacja w której zarząd może odmówić wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów spółki „jeśli istnieje uzasadniona obawa, że wspólnik wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem spółki i przez to wyrządzi spółce znaczną szkodę” ( art. 212 § 2 k.s.h.). Odmowa udzielenia informacji może zostać wyrażona przez zarząd tylko gdy zostaną spełnione kumulatywnie dwie przesłanki. Po pierwsze, musi zaistnieć uzasadniona obawa co do wykorzystania danych i informacji w celach sprzecznych z interesem spółki. Z tym, że uzasadniona obawa musi posiadać obiektywne podstawy, np.: prowadzenie pośrednio lub bezpośrednio działalności konkurencyjnej przez wspólnika. Po drugie, musi istnieć związek przyczyno – skutkowy, pomiędzy wykorzystaniem danych lub informacji o spółce przez wspólnika a wyrządzeniem spółce znacznej szkody. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na zarządzie, który musi przeprowadzić tzw. hipotetyczny test warunku koniecznego, czyli wykazać, że wykorzystanie uzyskanych informacji przez wspólnika prowadziłoby do znacznej szkody. Wydaje się, że Mateusz Rodzynkiewicz w komentarzu do art. 212 k.s.h. słusznie wskazał, że przerzucanie ciężaru dowodu na zarząd stanowi nieuzasadnione zachwianie na korzyść wspólnika równowagi pomiędzy słusznymi interesami wspólnika a ochroną interesów spółki.
W przypadku odmowy przez zarząd złożenia wyjaśnień lub wglądu do dokumentów bądź ksiąg spółki, wspólnik może postąpić dwojako. Po pierwsze, może żądać aby rozstrzygnięcie w sprawie udostępnienia mu informacji o spółce zostało rozstrzygnięte uchwałą wspólników, która powinna zostać podjęta w terminie miesiąca od dnia zgłoszenia żądania. Po drugie, wspólnik może złożyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie zarządu do udzielenia wyjaśnień lub udostępnienia do wglądu dokumentów bądź ksiąg spółki w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania zawiadomienia o uchwale lub od upływu terminu 30 dni, a przypadku niepowzięcia odpowiedniej uchwały przez zarząd. W tym miejscu należy przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2012r. (sygn. akt IV CSK 567/2011), który stanowi, że skorzystanie przez wspólnika z drugiej opisanej możliwości, nie wyłącza wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały na podstawie art. 249 §1 k.s.h., tj. w przypadku, gdy uchwała wspólników jest sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.
Podsumowując, prawo korporacyjne w postaci prawa indywidualnej kontroli spółki przysługuje wspólnikowi spółki na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych i może zostać ograniczone lub wyłączone umową spółki w przypadku ustanowienia w spółce rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Ponadto, zarząd może odmówić udzielenia wspólnikowi informacji na temat spółki gdy istnieje uzasadniona obawa, że wspólnik wykorzysta uzyskane dane sprzecznie z interesem spółki co będzie skutkowało wyrządzeniem spółce znacznej szkody.
Agnieszka Dachowska
Szukasz porady prawnej?
Chcesz zlecić naszym prawnikom przygotowanie pisma lub prowadzenie sprawy?
Zobacz, jak wygląda nasza "Modelowa opinia prawna" i skorzystaj z formularza poniżej - wycena pytania zawsze jest bezpłatna.
Pracownicy PrawoDlaKazdego.pl pozostają do dyspozycji także w naszej Kancelarii, znajdującej się w Krakowie przy ulicy Lea 202A. Zadzwoń pod numer 609-709-999 i umów się na rozmowę z prawnikiem - zapraszamy na spotkanie.