Szukasz Porady?
Stała obsługa firm
Kancelaria w galerii
Podział majątku wspólnego jest równy, ale nie zawsze. Sprawdź, kiedy sąd może orzec inaczej.
Jedną z podstawowych zasad regulujących ustrój majątkowej wspólności małżeńskiej, jaka w większości przypadków zostaje zawiązana z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami, jest ukształtowana w oparciu o art. 43 § 1 k.r.i.o., regułą zgodnie z którą, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
Na podstawie tej fundamentalnej zasady w razie podziału majątku wspólnego do którego dochodzi zwykle w konsekwencji zakończenia małżeństwa poprzez orzeczenie rozwodu, wartość przypadających każdemu z małżonków musi być taka sama. Równe udziały w majątku wspólnym to zasada, od której jednakże przewidziano pewne wyjątki. W określonych sytuacjach sąd może orzec o nierównych udziałach małżonków.
Podstawą tego typu rozstrzygnięć jest zwykle art. 43 § 2 k.r.i.o., gdzie ustawodawca przewidział sytuację w której, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalanie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczyniał się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.
Co istotne, przy ocenie w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
Z powyższego wynika, że warunkiem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest łączne spełnienie dwóch przesłanek:
1) istnienie ważnych powodów;
2) przyczynienie się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu.
Warto wiedzieć, że ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym nie można żądać w czasie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej. Dopiero po ustaniu wspólności ustawowej (lub umownej) np. w drodze rozwodu i to nie zależnie od przyczyny i winy po stronie któregokolwiek z małżonków można wykazywać nierówne przyczyniania się do powstania majątku. Jedynie wyjątkowo ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym można żądać przed ustaniem wspólności majątkowej, gdy w sprawie o rozwód lub separację zgłoszone zostanie żądanie podziału majątku wspólnego.
Najczęściej ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym związane jest z postępowaniem o podział tego majątku.
Jeszcze innym, ale już zupełnie wyjątkowym rozwiązaniem dla małżonka kwestionującego zasadę równości udziałów w majątku wspólnym jest możliwość obniżenia spłat przy podziale majątku wspólnego na podstawie art. 5 k.c. tj. przez wzgląd na zasady współżycia społecznego. Jakkolwiek możliwość zastosowania tego przepisu w tego typu przypadkach nie jest jednoznaczna i budzi kontrowersje. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2009 r. stwierdził, że: „stanowisko wyłączające w sposób kategoryczny dopuszczalność stosowania art. 5 k.c. w sprawach o podział majątku dorobkowego (wspólnego) jest zbyt rygorystyczne i nie można go zaaprobować z dwóch co najmniej powodów”.
Jak wskazał SN, po pierwsze, poza nielicznymi wyjątkami, nie ma podstaw do generalnego wyłączenia stosowania art. 5 k.c. w poszczególnych kategoriach spraw. SN wyszczególnił jako takie wyjątki spraw, w których - ze względu na ich specyfikę nie stosuje się art. 5 k.c. – sprawy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz o ustalenie nieważności czynności prawnej.
Po drugie zaś, nie jest przekonujący koronny argument przeciwko możliwości obniżenia spłat lub dopłat na podstawie art. 5 k.c., o sprzeczności tego przepisu z konstytucyjną ochroną prawa własności, skoro takiej sprzeczności co do zasady nie dopatrzył się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 października 2000 r. SK 5/99 (OTK ZU 2000/7 poz. 254).
Zdaniem SN: „w rezultacie trzeba dojść do wniosku, iż nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5 k.c. jako podstawy do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków. Dopuszczalność takiej sądowej korekty wysokości tych należności musi być, rzecz jasna, usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami”.
Aby sąd mógł ocenić czy takie usprawiedliwione wyjątkowe okoliczności zachodzą, niezbędne są szczegółowe ustalenia co do sytuacji osobistej i majątkowej obojga byłych małżonków, a także ustalenie chociażby realnych możliwości płatniczych uczestników.
(Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2009 r., sygn. akt III CSK 251/2008)
Piotr Bryndal
Szukasz porady prawnej?
Chcesz zlecić naszym prawnikom przygotowanie pisma lub prowadzenie sprawy?
Zobacz, jak wygląda nasza "Modelowa opinia prawna" i skorzystaj z formularza poniżej - wycena pytania zawsze jest bezpłatna.
Pracownicy PrawoDlaKazdego.pl pozostają do dyspozycji także w naszej Kancelarii, znajdującej się w Krakowie przy ulicy Lea 202A. Zadzwoń pod numer 609-709-999 i umów się na rozmowę z prawnikiem - zapraszamy na spotkanie.