Czym jest droga konieczna?

   Instytucją o ważkim znaczeniu w stosunkach sąsiedzkich jest służebność drogowa (przechodu, przejazdu), czyli określona w art. 145 kodeksu cywilnego (k.c.) droga konieczna. Służebność ta ustanawiana jest, jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do niej budynków gospodarczych. Służebność ta może być ustanowiona również wtedy, gdy dostęp do drogi istnieje, ale jest znacznie utrudniony.

   Właściciel nieruchomości izolowanej (może to być nieruchomość gruntowa, lokalowa lub budynkowa) ma roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej). Służebność jest ustanawiana za wynagrodzenie. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 grudnia 2012 r. I CSK 242/12 „w postępowaniu o ustanowienie drogi koniecznej o wynagrodzeniu na rzecz właściciela nieruchomości obciążonej orzeka się z urzędu. W sytuacji zatem, w której uprawniony nie zrzekł się tego wynagrodzenia i nie zgadza się na określenie jego wysokości zgodnie z propozycją zobowiązanego, sąd zobligowany jest do przeprowadzenia - również przy wykorzystaniu uprawnienia przewidzianego w art. 232 zdanie drugie k.p.c. - wszystkich dowodów przydatnych do prawidłowego ustalenia rozmiaru tego świadczenia”. Wynagrodzenie to może mieć i przeważnie ma charakter świadczeń okresowych.

  Z uwagi na to, że istnienie takiej służebności może być dla właściciela nieruchomości obciążonej niekorzystne, ustawodawca nakazał, aby ustanowienie służebności nastąpiło z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić.

  Jeżeli właściciel nieruchomości stracił dostęp do drogi w wyniku sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a nie dojdzie do porozumienia w przedmiocie ustanowienia służebności sąd może zarządzić, o ile jest to możliwe przeprowadzenie drogi koniecznej przez grunty, które były przedmiotem czynności prawnej. Ustanowienie służebności powinno również uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

   Ze służebności drogowej może korzystać nie tylko właściciel nieruchomości władnącej, ale każdy podmiot, który swoje prawa wywodzi od każdoczesnego jej właściciela.

  Jeżeli zmienią się okoliczności wykonywania służebności możliwe jest zainicjowanie postępowania o zmianę treści lub sposobu wykonywania tej służebności. Sprawa jest rozpoznawana w trybie postępowania nieprocesowego.

Maksymilian Szeląg-Dylewski