Kiedy świadek nie odpowiada za składanie fałszywych zeznań?

Istnieją trzy kategorie sytuacji, w ramach których świadek może nie ponosić odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań:

1. Brak pouczenia o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Zgodnie z prawem, udzielenie pouczenia w konkretnej sprawie przed przesłuchaniem jest niejako warunkiem odpowiedzialności karnej świadka za fałszywe zeznania. Powyższa reguła obowiązuje nawet w sytuacji gdy od świadka w związku z jego pozycją społeczną, funkcją zawodową czy też posiadaną wiedzą należy oczekiwać znajomości prawa w tym zakresie.

2. Brak pouczenia o możliwości odmowy zeznań lub odmowy odpowiedzi na pytanie.

Treść formuły pouczenia świadka oprócz pouczenia o grożącej odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, zawiera również pouczenie o możliwości odmowy zeznań lub odmowy odpowiedzi na pytanie w razie gdyby udzielenie tej odpowiedzi miałoby narazić osobę mu najbliższą na odpowiedzialność karną. Pouczenie to dotyczy również sytuacji, gdy przesłuchiwany świadek w innej, toczącej się już sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem karnym. Brak powyższego pouczenia przesądza o tym, że osoba która fałszywie zeznaje chroniąc  siebie lub osoby mu najbliższe nie ponosi odpowiedzialności karnej.

3. Zeznania świadka stanowią jego linię obrony.

Powyższa reguła budzi kontrowersje w doktrynie prawa. Zgodnie z nią, jeżeli  świadek jest sprawcą danego czynu, to zeznając nie ma obowiązku auto-denuncjacji, a zatem może przedstawiać inną niż prawdziwa wersję zdarzeń. Za obowiązywaniem tej reguły opowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 czerwca 1991 r. (sygn. I KZP 12/91, OSNKW 1991, nr 10, poz. 46)

Należy dodać, że zakres i treść zeznań zwalniających od odpowiedzialności karnej ogranicza się tylko do okoliczności związanych bezpośrednio z obroną danej osoby i nie obejmuje kłamstw dotyczących osób trzech z zamiarem np. pomówienia ich.

Łukasz Więckowicz