Kiedy można ubiegać się o wyrok łączny?

Osoba, która w krótkich odstępach czasu popełniła kilka różnych przestępstw - zanim zapadł pierwszy wyrok - może złożyć wniosek o wydanie wyroku łącznego. Instytucja ta przynosi skazanemu wymierne korzyści, ponieważ jak wskazuje praktyka orzecznicza wymierzane w ten sposób kary są zasadniczo niższe niż suma poszczególnych kar składowych. Aby móc skorzystać z tego dobrodziejstwa konieczne jest spełnienie pewnych wymogów.

Podstawowa przesłanką wymierzenia kary łącznej jest oczywiście popełnienie dwóch lub więcej przestępstw. Przestępstwa te muszą być popełnione do momentu zapadnięcia pierwszego, chociażby nieprawomocnego wyroku sądu za którekolwiek z nich. Oznacza to, że nawet nieprawomocne orzeczenie sądu I instancji wyznacza granicę dla ewentualnych przyszłych przestępstw, które mogłyby być uwzględniane przy wymiarze kary łącznej.

Drugi konieczny warunek to wymierzenie za popełnione przestępstwa kar tego samego rodzaju lub innych, ale podlegających łączeniu. Nie nastręcza problemów połączenie dwóch kar pozbawienia wolności czy kilku grzywien. Przepisy prawa wyraźnie określają także zasady łączenia kary pozbawienia wolności z karą ograniczenia wolności, przyznając pierwszeństwo tej pierwszej według przelicznika: miesiąc ograniczenia wolności to 15 dni pozbawienia wolności. Nie można natomiast nigdy łączyć grzywny z innymi karami. Bez znaczenia pozostaje warunkowe zawieszenie wykonania jednej lub kilku z kar składowych, aczkolwiek może to potem decydować o zawieszeniu kary łącznej, jeśli zostaną spełnione warunki takiego zawieszenia.

Trzeci wymóg łączenia kar stanowi, iż wyroki podlegające łączeniu muszą być prawomocne, tzn. niezaskarżalne w  drodze normalnej procedury odwoławczej. Gdyby jednak któryś ze składowych wyroków uległ uchyleniu lub zmianie np. w wyniku kasacji, to wtedy wyrok łączny traci moc i pojawia się konieczność wydania nowego.

Orzekaniu w kwestii połączenia kar nie przeszkadza, że niektóre z nich zostały już wykonane. Nawet wtedy, gdy wszystkie nałożone na skazanego kary zostały już wykonane, sąd powinien wydać wyrok łączny, ponieważ wymiar kary łącznej może mieć istotne znaczenie dla sytuacji skazanego przy obliczaniu terminu zatarcia skazania, przyjęcia recydywy itd.

Wyrok łączny wydaje sąd, który był autorem ostatniego wyroku skazującego w I instancji. Jeżeli wyrokowanie odbywało się na różnych szczeblach (sądy rejonowe, okręgowe) właściwy będzie zawsze sąd wyższego szczebla.

Wydanie wyroku łącznego poprzedzone jest rozprawą, na której nie bada się okoliczności leżących w podstaw każdej z wymierzonych kar. Zazwyczaj odczytuje się tylko treści pozyskanych dokumentów, co nie wyklucza możliwości przesłuchania skazanego, biegłego czy świadka, choć przeważnie stawiennictwo skazanego nie jest w ogóle wymagane.  Analizowane dokumenty mogą pochodzić z zakładów karnych w których skazany odbywał karę, instytucji z którymi się zetknął lub z zebranego w środowisku skazanego wywiadu.          

Wymiar kary łącznej waha się w przedziale od najwyższej z wymierzonych kar jednostkowych do ich sumy, nie przekraczając jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności  albo 15 lat pozbawienia wolności. Od takiej ogólnej zasady występuje szereg modyfikacji, wprowadzanych celem lepszego dostosowania orzekanej kary łącznej do samego czynu sprawcy jak i poszczególnych kar składowych. Jako przykład wymienić by tu można kwotowe określenie grzywny, jeżeli choć jedna z grzywien składowych opiewa na konkretną sumę pieniędzy, możliwość orzeczenia 25 lat pozbawienia wolności, gdy suma kar składowych przynajmniej tyle wynosi czy wskazanie kar 25 lat pozbawienia wolności i dożywotniego pozbawienia wolności jako właściwych w określonych przypadkach. 

Paweł Chrząszcz