Ograniczenia rodziców w zarządzie majątkiem dziecka.

Treść art. 101 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje, że rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Rodzice nie mogą także bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

W zakresie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu z pewnością zaliczyć należy sprzedaż nieruchomości przysługującej małoletniemu dziecku jak również złożenie oświadczenia woli w przedmiocie nabycia bądź odrzucenia spadku. Zdaniem Sądu Najwyższego, wyrażonego treścią wyroku z dnia 16 listopada 1982 r. (sygn. akt I CR 234/82), reprezentacja rodzica w sprawach majątkowych dziecka, jeśli obejmuje czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, wymaga umocowania udzielonego przez sąd opiekuńczy. Miernikiem czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu jest ciężar gatunkowy dokonywanej czynności, jej skutki w sferze majątku małoletniego, wartości przedmiotu danej czynności oraz szeroko pojęte dobro dziecka i ochrona jego interesów życiowych. Konsekwencją braku zezwolenia sądu opiekuńczego jest nieważność dokonanej czynności (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 30 kwietnia 1977 r.)

W doktrynie podkreśla się, że w zazwyczaj zarząd o którym mowa wyżej, rodzice wykonują samodzielnie. Jeżeli jednak sąd otrzyma informacje, że rodzice nieprawidłowo wykonują zarząd majątkiem dziecka, to w zależności od potrzeby ma prawo zastosować rozmaite ograniczenia z tego tytułu. Warto podkreślić że sąd może poddać rodziców takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun jak również może zastosować inne sposoby, niewskazane w otwartym katalogu w art. 109 § 2 KRiO. Spośród obowiązków opiekuna, sąd może zastosować wobec rodziców wszystkie albo tylko niektóre z nich, a mianowicie może zobowiązać rodziców do:

a)      sporządzenia inwentarza majątku,

b)      zabezpieczenia kosztowności (złożenie do depozytu) oraz gotówki (wpłata na rachunek bankowy, dostępny za zgodą sądu - art. 594 KPC),

c)       uzyskiwania zezwolenia sądu na działanie we wszystkich ważniejszych sprawach związanych z zarządem majątkiem, oraz

d)      składania corocznych sprawozdań z tego zarządu.

Ponadto, sąd może ograniczyć zarząd rodziców na podstawie art. 104 § 1 KRiO i nakazać rodzicom, żeby sporządzili inwentarz majątku dziecka i  przedstawili go sądowi oraz zawiadamiali o ważniejszych zmianach w stanie tego majątku, w szczególności o nabyciu przez dziecko przedmiotów majątkowych o znacznej wartości.

Należy również wskazać, że sąd w drodze ograniczenia władzy rodzicielskiej, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, może odebrać rodzicom zarząd majątkiem i powierzyć go innemu zarządcy, w szczególności kuratorowi; poza tym sąd może zastosować i inne, stosowne do istniejącej sytuacji, ograniczenia pieczy nad majątkiem dziecka.

Łukasz Więckowicz