Stwierdzenie nieważności małżeństwa w prawie kanonicznym.

Sakrament małżeństwa z natury jest sakramentem zawieranym na całe życie, a jego ustanie uzależnione jest od wystąpienia okoliczności w postaci śmierci jednego z małżonków. W związku z powyższym, nie można go w żaden sposób rozwiązać ani też udzielić w tym zakresie rozwodu – termin „rozwód kościelny” jest terminem błędnym i nie mającym oparcia w przepisach prawa kanonicznego.

Instytucje, które pozwalają ponownie stanąć przed ołtarzem to:

- stwierdzeniu nieważności małżeństwa,

- dyspensa od małżeństwa ważnie zawartego, a niedopełnionego

Zgodnie z prawem kanonicznym, stwierdzenie nieważności małżeństwa polega na tym, że małżeństwo, które przez cały czas (czasami długie lata) uważane było za pełnoprawne i ważnie zawarte, w rzeczywistości z jakiegoś prawnego powodu nie było ważnie zawarte i w świetle prawa kanonicznego jest nieważne.

Zgodnie z właściwą w tym zakresie procedurą, proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa polega na tym, aby Trybunał Kościelny mógł odpowiedzieć na pytanie, czy dane małżeństwo faktycznie było ważnie zawarte, czy też właśnie pojawiła się jakaś prawna okoliczność, która powodowała, że to małżeństwo od samego początku było nieważnie zawarte. Jedną z zasadniczych kwestii rzeczy w takim procesie jest znalezienie podstawy prawnej, która mogłaby powodować nieważność małżeństwa oraz odpowiedzenie czy ta podstawa prawna miała miejsce przy zawieraniu tego konkretnego małżeństwa.

Do okoliczności, które powodują nieważność małżeństwa zaliczamy:

- przeszkody zrywające,

- wady zgody małżeńskiej,

- wady formy zawarcia małżeństwa.

Jeśli chodzi o drugą instytucję, czyli dyspensę od małżeństwa zawartego, a niedopełnionego to trzeba podkreślić, że w dzisiejszych czasach jej występowanie jest mocno ograniczone w praktyce. Zgodnie z prawem kanonicznym, tylko Stolica Apostolska rozpoznaje fakt niedopełnienia małżeństwa i istnienie słusznej przyczyny do udzielenia dyspensy. Dyspensa udzielana jest przez samego papieża.

Łukasz Więckowicz