Uznanie za zmarłego: jak i kiedy można wszcząć postępowanie?

Postępowanie w sprawie uznania bliskiej osoby za zmarłą  znajduje zastosowanie w razie zaginięcia człowieka,  gdy nie wiadomo czy dana osoba żyje czy zmarła.  Zaginiecie należy rozumieć jako zniknięcie bez śladu oraz brak jakiegokolwiek kontaktowania się z najbliższymi, co prowadzi do przekonania, że osoba ta nie żyje.

 Zgodnie z odpowiednim przepisem Kodeksu cywilnego uznanie za zmarłego jest możliwe wobec osoby, która zaginęła, a od końca roku kalendarzowego, w którym zgodnie z istniejącymi wiadomościami jeszcze żyła, upłynęło 10 lat. Jednak w przypadku, gdy w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył 70 lat, termin ten skraca się do 5 lat. Z kolei uznanie za zmarłego jest niedopuszczalne przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata. Jednak w nadzwyczajnych przypadkach, gdy zaginięcie nastąpiło w związku ze szczególnymi okolicznościami, zwiększającymi prawdopodobieństwo śmierci, terminy uznania za zmarłego są krótsze.

Jak wynika z regulacji kodeksowej, kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z:

• katastrofą statku,
• katastrofą okrętu, albo
• innym szczególnym zdarzeniem,

ten może być uznany za zmarłego po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie. Pamiętać przy tym należy, że jeśli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu 6- miesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia , w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia. Jeżeli statek lub okręt nie miały portu przeznaczenia, bieg terminu 6- miesięcznego rozpoczyna się z upływem 2 lat od dnia , w którym była ostatnia o nim wiadomość. Z kolei jeśli ktoś zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku  od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać

Wniosek o uznanie za zmarłego składa się do sądu rejonowego właściwego według miejsca zamieszkania osoby zaginionej. W przypadku, gdy zaginiony nie miał miejsca zamieszkania, właściwy jest sąd ostatniego miejsca pobytu. Jeżeli nie da się ustalić ostatniego miejsca pobytu to właściwy jest Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy.

Generalna zasada, którą przewidują przepisy kodeksu postępowania cywilnego stanowi, iż wniosek w sprawie o uznanie za zmarłego może złożyć każdy zainteresowany. Zatem zainteresowanym będzie każdy, kto ma interes prawny w uzyskaniu postanowienia o uznaniu za zamarłego, jak również krewny lub osoba emocjonalnie związana z zaginionym.

Z wydaniem orzeczenia o uznaniu za zmarłego wiąże się istotne domniemanie , że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Z tego z kolei wyprowadza się drugie domniemanie, że zaginiony żył do chwili określonej w orzeczeniu. Chwilą domniemanej śmierci zaginionego jest chwila, która według okoliczności jest najbardziej prawdopodobna. Natomiast z braku wszelkich danych chwilą domniemanej śmierci jest pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe. Jeżeli w orzeczeniu tym czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci uważa się koniec tego dnia. W przypadku  gdy kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie.

Paulina Imbor