Komu należy się zachowek?

Prawo spadkowe chroni interesy najbliższej rodziny spadkodawcy, nawet wtedy, gdy on sam o te nie zadba i nawet wbrew jego woli. Temu celowi służy m.in. instytucja zachowku. Mówi się, że zachowek jest przejawem "humanitaryzmu" wobec najbliższych, których spadkodawca pominął  w testamencie.

Jeżeli więc spadkodawca nie zabezpieczył wartości zachowku dla osoby, którą pominął w testamencie, to osoba ta może dochodzić od spadkobierców zapłaty sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku lub jego uzupełnienia. Zabezpieczenie takie może polegać na dokonaniu jeszcze za życia jakiejś darowizny lub zapisu na rzecz pominiętego spadkobiercy.

Z roszczeniem o zapłatę zachowku mogą wystąpić zstępni spadkodawcy, jego małżonek lub rodzice, którzy powołani byliby do spadku przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub jest małoletnim zstępnym spadkodawcy, jako zachowek należy im się 2/3 wartości udziału spadkowego, jaki otrzymaliby przy dziedziczeniu ustawowym. W pozostałych wypadkach można domagać się maksymalnie połowy jego wartości. O małoletniości lub trwałej niezdolności do pracy decyduje stan rzeczy istniejący w chwili otwarcia spadku tj. w chwili śmierci spadkodawcy.  

W każdym przypadku należy sprawdzić czy dane osoby rzeczywiście byłyby powołane do spadku z ustawy. Prawa do zachowku zostają bowiem pozbawione osoby, które zrzekły się dziedziczenia po zmarłym, odrzuciły spadek, zostały uznane za niegodne dziedziczenia, a także wyłączone od dziedziczenia orzeczeniem sądu lub wydziedziczone. W miejsce tych osób mogą jednak wejść ich zstępni.

Roszczenie o zachowek podlega przedawnieniu. Po upływie 5 lat od ogłoszenia testamentu, ten przeciwko komu skierowane jest roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, podnosząc zarzut przedawnienia.

Paweł Chrząszcz