Czy brak obywatelstwa polskiego powinien stanowić kryterium uzyskania prawa do rekompensaty za mienie zabużańskie?

Z ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej wynika, że w przypadku śmierci właściciela nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do rekompensaty przysługuje wszystkim spadkobiercom albo niektórym z nich, wskazanym przez pozostałych spadkobierców, jeżeli posiadają obywatelstwo polskie. Przedmiotem ww. ustawy są majątki pozostawione przez obywateli Polskich w wyniku wypędzenia z byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego opuszczenia w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r.

Biorąc pod uwagę okoliczności utraty mienia i fakt, że ustawa normująca potwierdzenie prawa do rekompensaty wydana została dopiero w 2005 roku, należy uznać, że wymóg posiadania obywatelstwa polskiego przez spadkobierców osób uprawnionych do rekompensaty, jest sprzeczny z zasadą praw słusznie nabytych, prawem do dziedziczenia, z zasadą sprawiedliwości społecznej oraz zasadą równości obywateli wobec prawa a tym samym podważa zaufanie obywateli do państwa.

Prawo do rekompensaty za mienie zabużańskie jest publicznoprawnym prawem majątkowym o charakterze socjalno-odszkodowawczym i z tej przyczyny zasługuje na ochronę zgodnie z art. 64 Konstytucji, którym stwierdza, że każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych a także prawo dziedziczenia. Wymóg zachowania obywatelstwa polskiego zarówno dla uprawnionych, którzy pozostawili tzw. mienie zabużańskie oraz ich spadkobierców należy w związku z powyższym uznać za nadmiernie rygorystyczny. Zanim podjęto stosowna ustawę, która określała warunki uzyskania prawa do rekompensaty, sytuacja życiowa wielu z potomków zabużan, zmusiła do emigracji, co często determinowało przyjęcie obywatelstwa innego państwa bez możliwości zachowania podwójnego obywatelstwa. Nie mogli oni przewidywać przed 2005 rokiem, że ewentualne rekompensaty za utracone przez ich przodków nieruchomości będą uzależnione od posiadania obywatelstwa polskiego.

Pomimo, że ostatnie wnioski o potwierdzenie prawa do rekompensaty zostały złożone w dniu 31 grudnia 2008 roku nadal przed urzędami wojewódzkimi toczą spory spadkobiercy zabużan, którzy z różnych względów nie posiadają obywatelstwa polskiego.  

Joanna Gaik