Kasa za słupy i transformatory.

Duża część infrastruktury służącej do przesyłania energii elektrycznej została umiejscowiona przez dostawców energii na terenach prywatnych, często bez wymaganego zezwolenia i bez poszanowania prawa własności właściciela gruntu. W wyniku tego właściciele nieruchomości i użytkownicy wieczyści mogą teraz wysuwać różne roszczenia w kierunku zakładów energetycznych.

Po stronie takich właścicieli i użytkowników stanął też Sąd Najwyższy, który w orzeczeniu wydanym 24.07.2013 r. stwierdził, że właściciel działki, na której przedsiębiorstwo energetyczne zainstalowało bez wymaganych umów czy zezwoleń linie energetyczne i stację transformatorową, może żądać wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego nieruchomości (sygn. III CZP 36/13).

Ponadto właściciel nieruchomości bezprawnie zajętej przez umieszczenie na niej urządzeń elektroenergetycznych może domagać się wypłaty odszkodowań, ustanowienia stosownych służebności gruntowych, a także żądać przesunięcia biegu linii poza jego własność, a nawet wykupu części lub całości nieruchomości, której wartość rynkowa spadła z powodu działań zakładu energetycznego. Opcjonalnie najlepszym rozwiązaniem byłoby dogadanie się z właścicielem instalacji i ustanowienie wynagrodzenia w drodze porozumienia się stron. Nie zawsze będzie to jednak możliwe i być może zajdzie potrzeba zaangażowania w całą sprawę organów państwowych.

Przyznane właścicielowi działki odszkodowanie za służebność przesyłu lub wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy w dużej części zależne jest od powierzchni zajętej przez urządzenia przesyłowe. Aby to dokładnie wyliczyć konieczne będzie sporządzenie szczegółowych map z naniesionymi na nie lokalizacjami urządzeń przesyłowych. Pozwoli to określić pas energetyczny, czyli teren znajdujący się bezpośrednio pod liniami energetycznymi oraz zajęty przez słupy i inne urządzenia. Nie można tu zapomnieć o drodze dojazdowej do tych urządzeń, bo przecież muszą one być serwisowane i modernizowane, a to często wymaga, ze względu na specyfikę urządzeń, zastosowania ciężkiego sprzętu.

Mając pas gruntu, który został zajęty i w pewien sposób wyłączony z użytkowania można przystąpić do szacowania należnego odszkodowania. Tu mogą nam pomóc stawki czynszu dzierżawnego określane przez gminy dla danego rodzaju gruntu. Na wysokość odszkodowania wpłynie również czas od jakiego zakład energetyczny korzysta z nieruchomości, typ zamontowanego tam urządzenia i jego znaczenie dla przedsiębiorcy.

Ustanowienie służebności przesyłu dokonuje się w postępowaniu nieprocesowym, w sądzie właściwym ze względu na położenie nieruchomości. Pozew o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy wnosi się do sądu właściwego miejscowo dla pozwanego (zakładu energetycznego), bądź przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału. W zależności od wartości przedmiotu sporu (sumy wynagrodzenia) będzie to sąd rejonowy lub okręgowy.

Zanim zajmiemy się sądowym dochodzeniem swoich roszczeń, sprawdźmy dwie rzeczy. Po pierwsze, czy jesteśmy właścicielem (użytkownikiem wieczystym) zajętej części nieruchomości. Po drugie, czy nasze roszczenie nie przedawniło się, bowiem praktyczna możliwość jego dochodzenia wynosi tylko 10 lat.

Paweł Chrząszcz